Κανένα ταξίδι γονιμότητας δεν μοιάζει με το άλλο και η δημιουργία μωρών είναι συχνά πιο περίπλοκη από ό,τι νομίζει κανείς. Ένας ειδικός στην αναπαραγωγή αποσυσκευάζει τη γονιμότητα, τους παράγοντες που την επηρεάζουν και τι να περιμένουμε από την αναζήτηση θεραπείας γονιμότητας.
Η γονιμότητα είναι μοναδική στο σώμα κάθε ατόμου και επηρεάζεται από μια ποικιλία διαφορετικών στοιχείων. Η Dr Lizle Oosthuizen, ειδική στη γυναικολογία και την αναπαραγωγική ιατρική στο Cape Fertility, το περιγράφει ως ρευστό και πολυπαραγοντικό, καθώς αλλάζει καθώς τα σώματα κινούνται στη ζωή.
Για παράδειγμα, «η γονιμότητα μιας γυναίκας στα 20 δεν είναι ίδια με την ηλικία των 30 ή 40 ετών», λέει ο Oosthuizen στην Daily Maverick.
Ο Oosthuizen σημειώνει επίσης πώς η ποπ κουλτούρα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συχνά απεικονίζουν μεγαλύτερες διασημότητες να πέφτουν έγκυες, φαινομενικά εύκολα, χωρίς καμία εξήγηση για τη διαδικασία.
«Βλέπουμε διασημότητες στα σαράντα τους να πέφτουν έγκυες και πιστεύουμε ότι αυτό είναι φυσιολογικό, χωρίς να αναρωτιόμαστε πώς. Οι περισσότερες γυναίκες άνω των 43 ετών θα χρειαστούν δωρεά ωαρίων για να συλλάβουν. Οι περισσότερες γυναίκες μετά την ηλικία των 40 ετών δεν έχουν την πολυτέλεια του χρόνου να μην εξετάσουν την εξωσωματική γονιμοποίηση. Πάντα πιστεύουμε ότι αν έχουμε περιόδους μπορεί να μείνουμε έγκυος».
Γυναικεία σώματα
Η τρέχουσα έρευνα υποστηρίζει ότι τα άτομα με γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα γεννιούνται με όλα τα ωάρια που θα έχουν σε όλη τους τη ζωή – περίπου ένα εκατομμύριο. Ωστόσο, μέχρι να φτάσει κάποιος στην εφηβεία, απομένουν λιγότερα από τα μισά και θα συνεχίσουν να μειώνονται κατά τη διάρκεια κάθε εμμηνορροϊκού κύκλου και καθώς γερνάει.
«Ως γυναίκες, κουβαλάμε αυτά τα ωάρια μαζί μας όλη μας τη ζωή, μέχρι να ξεμείνουμε από ωάρια, κάτι που συμβαίνει πριν την εμμηνόπαυση. Αυτά τα ωάρια εκτίθενται συνεχώς σε βλάβη του DNA, όπως και όλα τα κύτταρα του σώματός μας, αλλά δεν έχουν την ικανότητα να επισκευαστούν», εξηγεί ο Oosthuizen.
«Αυτός ο ρυθμός μείωσης επιταχύνεται μετά τα 35 χρόνια και ακόμη περισσότερο μετά τα 40. Δεν υπάρχει καμία δοκιμή που μπορούμε να κάνουμε για να προσδιορίσουμε την ποιότητα των ωαρίων και είναι μια υπόθεση που βασίζεται στην ηλικία. Ορισμένες γυναίκες μπορεί να έχουν γενετική προδιάθεση για χαμηλότερη ποιότητα ωαρίων και να έχουν φτωχότερα ωάρια σε μικρότερη ηλικία από την αναμενόμενη.
«Κάθε μήνα, οι ωοθήκες μιας γυναίκας θα στρατολογούν μια ομάδα ωαρίων για να αναπτυχθούν ανάλογα με το υπόλοιπο απόθεμα ωαρίων. Όταν είμαστε νέοι, συχνά στρατολογούμε πολύ μεγάλο αριθμό αυγών. Καθώς μεγαλώνουμε και εξαντλούμε τα αυγά μας, αρχίζουμε να προσλαμβάνουμε όλο και λιγότερα κάθε μήνα. Όλα αυτά τα ωάρια αρχίζουν να μεγαλώνουν, αλλά μόνο ένα συνήθως συνεχίζει να κυριαρχεί και να έχει ωορρηξία – αυτό δεν είναι το καλύτερο ωάριο, απλώς αυτό που μεγάλωσε πιο γρήγορα. Οι άλλοι πεθαίνουν».
Αυτό που μπορούν να εκτιμήσουν οι ειδικοί, ωστόσο, είναι το απόθεμα ωαρίων ενός ατόμου μέσω υπερήχου και εξέτασης αίματος, για να προσδιοριστεί πώς θα ανταποκριθούν οι ωοθήκες στην εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), σημειώνει ο Oosthuizen.
Ωστόσο, το τεστ δεν μπορεί να μιλήσει για την ποιότητα των ωαρίων ενός ατόμου, κάτι που ο Oosthuizen εξηγεί ότι είναι ο μεγαλύτερος καθοριστικός παράγοντας της γονιμότητας.
«Δεν μπορούμε να το αναιρέσουμε ή να το διορθώσουμε. Με την εξωσωματική γονιμοποίηση πρέπει ακόμα να δουλέψεις με αυτό που έχεις, δεν μπορούμε να διορθώσουμε με μαγικό τρόπο τον αριθμό ή την ποιότητα των ωαρίων», λέει.
Η γενετική είναι ένας άλλος παράγοντας που θα μπορούσε να επηρεάσει τη γονιμότητα. Αυτό συχνά συνδέεται με γενετικά κληρονομικές ιατρικές παθήσεις που σχετίζονται με την έλλειψη ωαρίων σε πολύ μικρότερη ηλικία από την αναμενόμενη, λέει ο Oosthuizen. Για παράδειγμα, το να είσαι φορέας ενός συνδρόμου που ονομάζεται πρωτοπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια που σχετίζεται με εύθραυστη Χ (FXPOI) μπορεί να προκαλέσει πρόωρη εμμηνόπαυση ή στειρότητα.
Ο τρόπος ζωής ενός ατόμου μπορεί επίσης να επιδεινώσει την ποιότητα και τον αριθμό των ωαρίων, λέει ο Oosthuizen. Πρώτον, τα άτομα που καπνίζουν εμφανίζουν εμμηνόπαυση νωρίτερα από τους μη καπνιστές καθώς η γήρανση των ωοθηκών αυξάνεται.
Δεύτερον, ενώ «δεν μπορείτε να φάτε το δρόμο σας για καλύτερα αυγά ή χειρότερα αυγά», το βάρος μπορεί επίσης να επηρεάσει τη γονιμότητα. Το υπερβολικό βάρος μπορεί να επηρεάσει τις ορμονικές ισορροπίες στο σώμα, γεγονός που μπορεί να δυσκολέψει τη σύλληψη, ειδικά με καταστάσεις όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, εξηγεί ο Oosthuizen, το οποίο επηρεάζει την απελευθέρωση των ωαρίων από τις ωοθήκες.
Το ιατρικό ιστορικό ενός ατόμου μπορεί επίσης να επηρεάσει τη γονιμότητα.
«Προηγούμενη χειρουργική επέμβαση ωοθηκών μπορεί να βλάψει την ωοθήκη και να μειώσει τον αριθμό των ωαρίων [και] οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση στην πυέλο αφήνει τον κίνδυνο ουλώδους ιστού, ο οποίος μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο λειτουργίας των σωλήνων και επομένως εάν το σπέρμα και το ωάριο μπορούν πραγματικά να συναντηθούν. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία μπορούν επίσης να βλάψουν σοβαρά τις ωοθήκες και μπορεί ακόμη και να φέρουν την εμμηνόπαυση», λέει.
Η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου, που προκαλείται από μη θεραπευμένα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε στειρότητα.
Ανδρικά σώματα
Αν και τα άτομα με ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα δεν γεννούν μωρά, η γονιμότητά τους παίζει επίσης ρόλο στον οικογενειακό προγραμματισμό.
«Οι άνδρες είναι λίγο διαφορετικοί από τις γυναίκες στο ότι μπορούν να παράγουν συνεχώς περισσότερο σπέρμα. Ο κύκλος από την αρχή μέχρι το τέλος της παραγωγής σπέρματος διαρκεί περίπου τρεις μήνες», λέει ο Oosthuizen.
«Υπάρχουν ορισμένες γενετικές καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε απουσία σπέρματος, που αναφέρεται ως αζωοσπερμία ή πολύ λίγο σπέρμα στους όρχεις. Η χημειοθεραπεία ή η ακτινοβολία, η χειρουργική επέμβαση και οι τραυματισμοί (στρέψη των όρχεων) μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα με την παραγωγή σπέρματος. Οποιοσδήποτε άνδρας έχει ιστορικό μη κατηφορικών όρχεων ως μωρό κινδυνεύει επίσης από κάποιου είδους βλάβη στους όρχεις».
Υπάρχουν επίσης παράγοντες του τρόπου ζωής που μπορούν να παίξουν ρόλο στην ανδρική υπογονιμότητα, καθώς «βλάπτουν την ακεραιότητα του DNA στο σπέρμα και συμβάλλουν στη δύσκολη σύλληψη», λέει ο Oosthuizen.
Συνιστά την αποφυγή του καπνίσματος και του ποτού, καθώς αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων, καθώς και στη διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, βάρους και άσκησης. Η θερμότητα είναι ένα άλλο ζήτημα, επειδή οι υψηλότερες θερμοκρασίες του οσχέου μπορούν να εμποδίσουν την παραγωγή σπέρματος. Σύμφωνα με την Mayo Clinic, το να φοράς φαρδιά εσώρουχα, να κάθεσαι λιγότερο και να αποφεύγεις τις σάουνες και τα τζακούζι μπορεί να βελτιώσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων.
“Ένας από τους μεγαλύτερους ένοχους που βλέπουμε είναι στους άνδρες που χρησιμοποιούν συμπληρώματα τεστοστερόνης – θα έχουν πάντα προβλήματα με τον αριθμό των σπερματοζωαρίων τους που μπορεί να χρειαστούν μήνες για να αντιστραφούν”, προσθέτει ο Oosthuizen.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες μαζί δείχνουν για άλλη μια φορά ότι κάθε σώμα είναι μοναδικό και επομένως κανένα ταξίδι γονιμότητας δεν μοιάζει με το άλλο.
«Ο λόγος που οι άνθρωποι ρωτούν για αυτά τα πράγματα είναι ότι θέλουν πάντα να ξέρουν εάν μια συγκεκριμένη δίαιτα, άσκηση ή συμπλήρωμα θα βελτιώσει μαγικά τη γονιμότητά τους. Η ουσία είναι όχι – δεν υπάρχει μαγική λύση. Εδώ μπαίνει η αξιολόγηση», λέει ο Oosthuizen.
Μαθαίνοντας περισσότερα για τη δική του γονιμότητα
Εάν ένα ζευγάρι ή ένα άτομο δυσκολεύεται να συλλάβει ή θέλει να συλλάβει, μπορεί να απευθυνθεί σε έναν ειδικό γονιμότητας για να καταλάβει πώς συνδυάζονται όλοι οι παραπάνω παράγοντες για αυτούς και τι σημαίνει αυτό για τον οικογενειακό τους προγραμματισμό.
«Η ιδέα είναι να προσδιορίσουμε ποια είναι τα πιθανά προβλήματα και να καθορίσουμε τη θεραπεία που απαιτείται για να τα ξεπεράσουμε», εξηγεί ο Oosthuizen.
«[Στο Cape Fertility] ξεκινάμε πάντα με ένα πλήρες ιατρικό και γυναικολογικό ιστορικό και για τους δύο συντρόφους όπου παρουσιάζεται ένα ζευγάρι. Στη συνέχεια κάνουμε πυελική εξέταση και υπερηχογράφημα για να αξιολογήσουμε τυχόν προβλήματα με τη μήτρα ή τις ωοθήκες. Ελέγχουμε επίσης για οποιαδήποτε ένδειξη ενδομητρίωσης (αλλά αυτό γενικά δεν είναι ορατή στη σάρωση), προβλήματα σαλπίγγων, ινομυώματα ή κύστεις. Μετράμε τον αριθμό των ωαρίων που είπαν να μεγαλώσουν αυτόν τον μήνα, και αυτό ονομάζεται μέτρηση ωοθυλακίων άντρου.
«Στη συνέχεια ζητάμε εξετάσεις αίματος σε δύο ομάδες: τα συνήθη αίματα εγκυμοσύνης που είναι HIV, σύφιλη, προσυμπτωματικός έλεγχος ηπατίτιδας, ανοσία από ερυθρά και ομάδα αίματος. Στη συνέχεια, αίμα που σχετίζεται με τη γονιμότητα για την αξιολόγηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς, μερικές άλλες ορμόνες και η εξέταση αίματος από το αποθεματικό ωαρίων, μια AMH.
«Μπορεί να ζητήσουμε άλλες εξετάσεις εάν υποπτευόμαστε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή άλλη ιατρική ανησυχία.
«Οι άνδρες θα πρέπει να κάνουν μια εξέταση σπέρματος, καθώς και τις ίδιες μολυσματικές εξετάσεις αίματος. Μόλις έχουμε όλες αυτές τις πληροφορίες, μπορούμε να αποφασίσουμε για τυχόν επιπλέον δοκιμές που απαιτούνται, όπως να ελέγξουμε εάν οι σωλήνες είναι ανοιχτοί ή φραγμένοι.»
«Μόλις έχουμε μια διάγνωση, μπορούμε να αρχίσουμε να προτείνουμε μια πορεία δράσης για τη σύλληψη».
Ξεκινήστε να σκέφτεστε τον οικογενειακό προγραμματισμό από νωρίς
Ακόμα κι αν δεν είστε ακόμα έτοιμοι να κάνετε παιδιά, αν ξέρετε ότι θα κάνετε κάποια στιγμή, είναι καλύτερο να ξεκινήσετε την προετοιμασία νωρίτερα παρά αργότερα.
«Η συμβουλή μου στους νέους θα ήταν να χρησιμοποιούν προφυλακτικά για να προστατεύονται από ΣΜΝ που προκαλούν βλάβες στην πυέλο, να μην καπνίζουν και να ακολουθούν έναν όσο το δυνατόν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Θα έλεγα να μείνετε μακριά από τη χρήση ναρκωτικών και τεστοστερόνης», συνιστά ο Oosthuizen.
«Οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν τη φθίνουσα γονιμότητά τους. Δεν είναι δίκαιο, αλλά είναι η πραγματικότητα. Θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο κατάψυξης ωαρίων εάν είναι κοντά στα 35 και δεν είναι ακόμη έτοιμα για εγκυμοσύνη. Κάθε ζευγάρι που προσπαθεί να συλλάβει θα πρέπει να γνωρίζει πότε πρέπει να ζητήσει βοήθεια – εντός ενός έτους εάν είναι κάτω των 35 ετών και έξι μηνών εάν είναι άνω των 35 ετών. Θα έλεγα επίσης ότι τα ζευγάρια στα σαράντα τους πρέπει να ενεργούν πιο γρήγορα».
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα πράγματα, κάθε οικογένεια είναι μοναδική.
«Δεν υπάρχουν μαγικές συμβουλές για τα ζευγάρια στο ταξίδι τους για το μωρό. Κάθε ταξίδι είναι διαφορετικό με ανατροπές πλοκής και απροσδόκητες παρακάμψεις», λέει ο Oosthuizen.
«Χτίστε το δίκτυο υποστήριξής σας γύρω σας, βρείτε έναν γιατρό που σας υποστηρίζει και σας καταλαβαίνει και κάντε το ένα βήμα τη φορά. Πρέπει να μάθετε να παραδίδεστε στη διαδικασία, καθώς δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι θέλουν να κάνουν τα ωάρια ή οι ωοθήκες.
«Οι περισσότεροι ασθενείς θέλουν απεγνωσμένα να ελέγξουν κάτι, αλλά όλο το ταξίδι γονιμότητας δεν τους πάει στα χέρια. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ακούμε τους ασθενείς μας όταν χρειάζεται να ακουστούν, να τους κρατάμε το χέρι όταν χρειάζονται την υποστήριξη και να επικοινωνούμε ειλικρινά και ανοιχτά μαζί τους».
Πηγή : dailymaverick.co.za